Puštanjem u rad automatizovanog sistema za transport upakovane soli danas je u Tuzli svečano obilježena 130. godišnjica rada Solane.
Sol je od davnina od iznimnog značaja za ovaj grad i lokalno stanovništvo. Tuzla je kroz historiju nazivan imenima koja su sadržavala riječ “sol”, a ovaj začin korišten je i kao platežno sredstvo.
“Proizvodnja soli u Tuzli odvija se u kontinuitetu, od neolita do danas i proces proizvodnje odvijao se u različitim okolnostima i historijskim prilikama. Arheološki materijali i dijelovi keramičkih posuda, koji su pronađeni oko današnje Šarene džamije i skvera, svjedoče o postojanju neolitskog naselja. Kasnije, kada su današnju BiH osvojili Rimljani, Tuzlu su nazivali To Salines, što znači sol, a i prvi pisani pomen imena ovog grada nalazi se u bilješkama Konstantina Porfirogeneta koji u djelu ‘De administrando imperio’ Tuzlu naslovljava imenom Salenes”, rekao je Nevres Serhatlić, kustos Muzeja solarstva kojeg je danas posjetila ekipa AA.
Po dolasku Osmanlija, solane su se pravile kao drvene prostorije, u kojima su se nalazile do dvije peći sa tavama, pratećim priborom i drvenim alatima, a sol se transportovala konjskim zapregama.
“U Siminom Hanu solana je napravljena 1885. i voda se iskuhavala u kazanima, a današnja zgrada u naselju Kreka izgrađena je 1892. godine. U bivšoj Jugoslaviji i u ovom dijelu Evrope, ovo je jedina fabrika za preradu slane vode, jer samo se samo Tuzli i okolini nalaze slana voda i slani kamen”, podsjetio je Serhatlić.
Tehnologija i način rada su se vremenom mijenjali, ali Solana nije prekidala svoj rad ni u najtežim, ratnim danima.
Zbog slijeganja tla u gradu usljed eksploatacije slanice, slana voda više se ne crpi iz nalazišta ispod Tuzle, nego iz Tetime, mjesta koje se nalazi u istočnom dijelu grada, na obroncima Majevice.
“Slanica sonovodom ide u proces proizvodnje i to je zatvoren sistem,pa se može prerađivati dva-tri puta jer je voda visokog saliniteta. Zatim slijedi jodiranje i taj proces zavisi od procenta koji zahtijeva kupac. Sve što plasiramo na tržištu, mi stojimo iza toga i odgovaramo za kvalitet”, rekao je Serhatlić.
Proizvodnja soli nacionalni je spomenik Bosne i Hercegovine od 2007. godine, a Dževad Jahić, dugogodišnji uposlenik Solane rekao je da za ovo historijsko naslijeđe i izložene eksponate postoji veliko interesovanje odgojno-obrazovnih institucija i turista.
“U obilazak Solane i Muzeja solarstva dolaze učenici i turisti i svi se čude kako su stariji objekti u lošem stanju. S obzirom na to da je na listi nacionalnih spomenika, ne smijemo vršiti nikakve intervencije bez dozvole. Krov jednog od objekata, koji nije u upotrebi, a dio je cjeline, prokišnjava i na njemu su vidljive posljedice granatiranja tokom proteklog rata”, rekao je Jahić.
Osim što je simbol grada, Solana je prosperitetna kompanija koja zapošljava 400 radnika, a u procesu proizvodnje i pakovanja koriste se savremeni uređaji.