Za dvije godine, koliko je provela na studijama u inostranstvu, dvadesetpetogodišnja Božana Mašanović kaže da je primijetila da se proizvodi koje je tamo kupovala po kvalitetu razlikuju od proizvoda koji su joj bili dostupni u Crnoj Gori gdje je rođena.
U razgovoru za Radio Slobodna Evropa (RSE) objašnjava da nije bila iznenađena jer je, i prije njenog odlaska na studije, već uveliko pokrenuta debata o nižem kvalitetu proizvoda koji su plasirani tržištu srednje i istočne Evrope.
– Prva stvar koju sam primijetila je već poznati momenat oko Nutelle. Zaista je postojala razlika u ukusu i cijeni. Čini mi se da mi plaćamo veću cijenu za istu količinu Nutelle, a čula sam ranije da dobijamo manje kvalitetnu, odnosno Nutellu s manje lješnjaka. Isto sam primijetila za mnoge druge proizvode, recimo za kozmetiku ili generalno proizvode za njegu lica i tijela. Tu definitivno ima razlike – kazala je Mašanović.
Praksa takozvanog “dualnog kvaliteta proizvoda”, odnosno razlika u kvalitetu robe istih proizvođača koji se plasira kako unutar samog EU-a tako i tržištima van nje, otkrivena je početkom 2017. godine i naišla je na oštre reakcije, kako među državama članicama Unije tako i u zvaničnom Briselu.
Tadašnji predsjednik Evropske komisije Jean-Claude Juncker rekao je da neće prihvatiti da se u nekim djelovima Evrope ljudima prodaje hrana lošijeg kvaliteta nego u drugim zemljama.
– Sada moramo nacionalnim vlastima dati jača ovlaštenja i za ukidanje svih nezakonitih praksi gdje god one postoje – rekao je Junker 2017. godine.
Nakon što je ta praksa otkrivena, Evropska komisija donijela je Direktivu o modernizaciji, kojom je u Direktivu o nepoštenoj poslovnoj praksi uvela posebnu odredbu koja se odnosi na dualni kvalitet.
Zajednički istraživački centar Komisije od tada je uradilo više istraživanja koja su pokazala da se unutar EU-a smanjuje udio prehrambenih proizvoda koji imaju istu ili sličnu ambalažu, ali su različitog sastava. Dok su ti proizvodi činili 31 posto testiranih uzoraka još u 2018. i 2019, u 2021. njihov je udio pao na 24 posto, navodi se na sajtu Evropske komisije.
Najavljeno je da će Komisija u 2024. godini izvijestiti o primjeni Direktive o modernizaciji i njenom boljem primjenjivanju, uključujući pravila koja se odnose na “dualni kvalitet”.
Zvaničnik Evropske komisije je za RSE pojasnio da su države članice EU morale primijeniti Direktivu o modernizaciji u svoje nacionalno zakonodavstvo do 28. novembra 2021. a da nacionalne zakone počnu primjenjivati od 28. maja 2022.