Rastuće ekonomije zemalja u razvoju Evrope i centralne Azije doživjeće ove godine pad aktivnosti od 4.4 procenta, što predstavlja najgoru recesiju od globalne finansijske krize 2008., navodi se u danas objavljenom ekonomskom izvještaju Svjetske banke za ovaj region.
Oporavak ekonomske aktivnosti očekuje se 2021., u rasponu od 1,1 do 3,3 procenta. Ovakava prognoza i dalje je veoma neizvjesna, uz rizik lošijeg ishoda.
Brzina oporavka zavisi od trajanja pandemije koronavirusa (COVID-19), raspoloživosti i distribucije vakcine kao i razmjera poboljšanja globalne trgovine i investicija. Kao rezultat, rast u regionu može biti slabiji od očekivanog u slučaju pogoršanja pandemije.
“U ovako izazovnim vremenima, zemlje Evrope i centralne Azije moraju da planiraju za period nakon trenutne krize i pripreme se za snažan post-pandemijski oporavak,” kaže Anna Bjerde, potpredsjednica Svjetske banke za Evropu i centralnu Aziju. “To znači jačanje upravljanja, poboljšanje investicione klime, kao i jačanje inovacija i digitalnog razvoja. Značajna i održiva ulaganja u kvalitetno obrazovanje i zdravstvenu zaštitu biće od kritične važnosti.”
Očekuje se da pandemijom podstaknut pad ekonomske aktivnosti u 2020. poveća siromaštvo u svim zemljama regiona. Uz granicu siromaštva od 3,2 dolara na dan, dodatnih 2,2 miliona ljudi moglo bi da zapadne u siromaštvo. Uz granicu siromaštva od 5,5 dolara na dan, koja se obično koristi kao definicija za zemlje koje po pravilu pripadaju grupi sa višim srednjim dohotkom, čak 6 miliona ljudi moglo bi postati siromašno.
Pandemija je negativno uticala i na obrazovanje i zdravstvo u regionu. Virus je već usmrtio hiljade ljudi, a neki od onih koji su se oporavili imaće dugotrajne zdravstvene posljedice. Zatvaranje škola može dovesti do smanjenja ishoda učenja ekvivalentnog propuštenoj trećini jedne godine školovanja, a to će vjerovatno povećati nejednakosti, jer su disproporcionalno više pogođeni učenici koji žive u nepovoljnijim uslovima.
Zaključak posebne analize u izvještaju je da ključ snažnog oporavka u regionu leži u poboljšanju pristupa i kvalitetnom tercijarnom obrazovanju kao i smanjenju zdravstvenih riziko-faktora za odrasle. I dok zemlje u regionu pružaju relativno dobro osnovno obrazovanje i zdravstvene usluge, prema Indeksu ljudskog kapitala Svjetske banke, treba se više učiniti da bi pojedinci i zemlje imali uspjeha u budućnosti.
“Puko preživljavanje je nedovoljno, kao što je nedovoljno završiti samo osnovno obrazovanje. Odrasli treba da ostanu zdravi, aktivni i produktivni za cijeli život,” kaže Asli Demirgüç-Kunt, glavna ekonomistkinja Svjetske banke za Evropu i centralnu Aziju. “Posebno je važno smanjiti zdravstvene rizike od gojaznosti, pušenja i prekomjernog konzumiranja alkohola koji mogu da ugroze aktivno i produktivno starenje, dok institucije višeg obrazovanja treba da pripremaju studente za izazove današnjeg tržišta rada.”
U cijelom regionu, više od 18 posto stanovništva je gojazno, gotovo 23 posto periodično prekomjerno konzumira alkohol a gotovo 26 posto su pušači. Ovi zdravstveni rizici posebno su izraženi u istočnoj Evropi i Rusiji, gdje je očekivani životni vijek najniži u regionu. Učestalost ovih rizika ne samo da povećava izglede za razvoj stanja kao što su kardiovaskularne bolesti, već i za smrtnost i zdravstvene posljedice infektivnih bolesti kao što je COVID-19.
Kvalitetno više obrazovanje od izuzetnog je značaja da bi ljudi ostali konkurentni na tržištima rada koja se brzo mijenjaju. Poboljšanje sistema višeg obrazovanja u zemljama Zapadnog Balkana, istočne Evrope, južnog Kavkaza I centralne Azije pomogli bi im da zadrže visoko-kvalifikovanu radnu snagu u jeku kontinuiranog odliva stanovništva.
Rodne razlike u obrazovanju i zdravstvu širom regiona su ograničene, a tamo gdje postoje, uglavnom idu u korist žena. Ustvari, u izvještaju se ističe da upravo muškarci treba da hvataju korak u oblasti osnovnog i višeg obrazovanja. Ipak, u svim zemljama, prisustvo žena u nauci, tehnologiji, inženjerstvu i matematici (STEM) znatno je niže nego prisustvo muškaraca. Ovo ima važne implikacije, pošto osobe sa fakultetskim diplomama u STEM disciplinama imaju veće izglede za posao i veću zaradu.
Velike rodne razlike postoje i kada je riječ o konzumiranju duhana i alkohola, a obje navike su daleko prisutnije kod muškaraca. Kao rezultat takvih navika, stopa smrtnosti je veća kod muškaraca nego kod žena u cijelom regionu, posebno u Rusiji i istočnoj Evropi.
Zatvaranje rodnog jaza za muškarce u osnovnom i višem obrazovanju, povećanje profesionalnih ambicija žena i razvoj interventnih mjera kao što je podizanje poreza na alkohol i duhan kako bi se smanjila učestalost pušenja i prekomjernog konzumiranja alkohola među muškarcima su najvažniji izazovi, ističe se u izvještaju.